Je wordt geboren op een plek op de wereld, hebt een stel ouders die boven je wieg hangen en je blijkt donkere haren en bruine ogen te hebben. Dit is op het eerste gezicht nog niet veelzeggend, maar als we er langer bij stil staan, begint ons op te vallen dat dit ontzettend belangrijks is. Dit zal de rest van je leven drastisch bepalen.

Die plek voor mij was Amsterdam, Nederland. Dit is waarom ik blij kan worden van een broodje oude kaas, het zien van een paar klompen of een foto van kleine huisjes gezellig dicht tegen elkaar aan voor een kanaal dat 's nachts oplicht met lichtjes onder de brug. Dit is waarom ik sommige gebruiken ken zoals: het splitten van een rekening na een etentje, sarcasme als alledaags gespreksmethode, iedere dag kunnen praten over het weer, een haring aan zijn staart in een hap op slikken, of gesmeerde broodjes als lunch in een lunchbox meenemen van huis. Ook het hebben van een mening en niet schuwen om deze te delen, polderpolitiek en efficiënt te werk gaan hoort naar mijn idee, bij een Nederlandse achtergrond en met mij vele anderen. Hier zal ik later op terug komen.

Vaker geweest

Op dit moment bevind ik mij al zo'n drie maanden in New York. De grootste stad van de Verenigde Staten van Amerika en er gebeurt veel. Er gebeurt niet alleen in mijn hoofd van alles, maar ook in dit land voel je grote veranderingen aankomen. Als je in New York aankomt, lijkt het alsof je er al vaker bent geweest. En dat is eigenlijk ook zo, niet fysiek maar wel mentaal. Door de vele films en documentaires die er zijn over de stad en haar wonderen, herken je het straatbeeld en kan je je haast niet voorstellen dat dit de eerste keer is dat je er ook echt bent. Samen met duizenden anderen steek je de straten over, haal je je metrokaartje door de lees-schuif en bestel je een koffie bij een van de rijdende falafeltentjes op straat. Alsof je het al jaren doet.

Tijdens de eerste weken van mijn tijd hier, viel het me op hoe gemakkelijk ik me kon aanpassen aan de stadscultuur. Dit is verklaarbaar: Er is namelijk voorspeld dat New York van 8.2 miljoen inwoners, de helft van heel Nederland, in 2010 zal groeien tot een stad met 9 miljoen inwoners in 2040 (R. Bloomberg & M. Burden, 2013). Zo voelen dus meer mensen dat. New York heeft alles en heeft ruimte voor nog veel meer. Nu, enkele weken later, voel ik mij toch niet zo op mijn gemak als ik mij eerst voelde. Dit komt doordat ik langzaam achter de, al dan niet grote, verschillen begin te komen.

Op het eerste gezicht lijkt het hier allemaal veel op het Europese 'Westen'. Het lijkt in zekere zin op en stad die ik goed ken, waarin de mensen niet allemaal meer geloven in een god, maar in vooruitgang en innovatie. Men heeft een baan, een huurhuis, misschien een auto en verdient geld om leuke dingen te kunnen doen, te ontspannen en sommige vooruit-denkers een pensioen op te kunnen bouwen. Op deze manier zou het hier kunnen gaan over beide delen van de 'westerse' wereld, Amerika en Europa. En daar begint de queeste naar mijn culturele assimilatie.

9.800.000 km2 aarde

Mijn eerste interessante gewaarwording: de grootte van Amerika als land. Amerika beslaat zo'n 9.800.000 km2 van de aarde, telde ongeveer 324 miljoen inwoners in 2016 en komt daarmee op de derde plek te staan qua inwoneraantal na China en India (Wikipedia, 2016). Nu willen de Amerikanen iedere vier jaar opnieuw dat 1 persoon dat land, een wereld op zich, gaat besturen. Deze vierjaarlijkse herkiezing is zeer bijzonder en gaat iedere keer gepaard met veel tumult. Ik zal in dit stuk niet beginnen over de presidentsverkiezingen van afgelopen keer, want dan ben ik morgen nog bezig.

Foto: Unsplash, Ian Dooley

Bruisend systeem

Een tweede gewaarwording die voor mij zeer boeiend is, is het kapitalisme als bruisend economisch systeem. Dit wil zeggen dat een overheid niet tot nauwelijks ingrijpt in de economie en dat de economie gebaseerd is op investeringen van geld in de verwachting winst te maken. Amerika kent wereldwijd de bekendste en meest extreme vorm van het kapitalisme, met als icoon Times Square in New York. “Het kapitalisme werkt narcisme en depressie in de hand, en het verlies van kunst, vertrouwen en liefde”, zegt filosoof Byung-Chul Han, schrijver van het boek 'De transparante samenleving'. Het is een heftige uitspraak maar soms voelt het alsof ik door een volledig voorbedachte, geprogrammeerde wereld loop waarin deugden als vriendelijkheid en gastvrijheid volledig geëconomiseerd zijn en wij worden gezien als de knechten van het kapitaal en van de consumptie.

Individualiteit

De derde en tevens laatste gewaarwording die mij hier is opgevallen, is de sterke mate van individualiteit. Het leven gaat hier heel erg over het individu. “You are unique! Nr. 1! One of a kind!” wordt dan ook vaak verklaard aan opgroeiende kinderen. Daar zitten twee kanten aan: men kan zo zijn/haar eigen doel duidelijk voor ogen houden, zonder dat anderen hen daar bij in de weg zitten, maar hierdoor ontstaat ook de kans dat men ver af komt te staan van de medemens. Hier vecht men voor zijn of haar eigen belang en ziet zichzelf als middelpunt van de aandacht. Ik tuimelde op een boek genaamd: “The culture of immodesty in American life and politics”.

Het leven gaat hier heel erg over het individu

Het is een feit dat men zichzelf hier graag hoort en ziet. Zowel in de politiek, als op militair en zakelijk gebied, maar ook tijdens de vele vergaderingen die ik bijwoon valt dit egocentrisme mij op. Het laatste punt dat ik onder de aandacht wil brengen, is de mate van efficiëntie waarmee men hier zijn taken uitvoert. Ik sprak met een vriend over deze Amerikaanse efficiëntie in het uitvoeren van taken. Hij onderscheidde drie vormen van efficiëntie, namelijk: operationele, besluitvormende en creatief-strategische efficiëntie.

Snel koffie leren zetten

Bij 'operationele efficiëntie' kun je denken aan, het sneller leren zetten van koffie, terwijl de kwaliteit behouden blijft. Als tweede 'besluitvormende efficiëntie' waarbij je kunt denken aan de manier waarop men door middel van beslissingen een bedrijf, organisatie of project vooruit probeert te helpen. En als laatste de creatief-strategische efficiëntie waarbij je kunt denken aan de manier van innoveren en vernieuwen binnen de samenleving. Per cultuur verschillen deze manieren van efficiëntie en ieder land lost problemen op eigen manier op.

Foto: Unsplash, Jennifer Burk

Jugaad

Zo bestaat er in India een woord dat de manier waarop Indiërs problemen oplossen omschrijft: 'Jugaad'. Letterlijk betekend Jugaad vanuit het Hindi vertaald 'hack'. Jugaad geeft innovatie en creativiteit aan. Men spreekt van Jugaad bij een simpele, weloverwogen oplossing die om de regels heen buigt. Wellicht bestaat er in India een hoge mate van creatieve efficiëntie. Zoals ik eerder schreef; in verschillende landen worden problemen op verschillende manier opgelost, net zoals er ander eten wordt bereid, er andere talen worden gesproken en er andere mode trends bestaan.

Een simpele, weloverwogen oplossing die om de regels heen buigt

Al deze gewaarwordingen hebben in de afgelopen tijd in mijn hoofd een vorm weten aan te nemen. Ik kan er nu van een afstandje naar kijken en op deze gedachten reflecteren. Ik zal hieronder uitleg geven over de verschillende processen die ik net heb besproken.

Kandidaat met de grootste praatjes

Als eerste, een land zo groot als de Verenigde Staten kan naar mijn idee niet een leider hebben, want hiervoor vind ik het land te groot en te divers. De Verenigde Staten kennen een eigenzinnig kiessysteem dat als volgt in elkaar steekt: Iedere staat heeft een aantal kiesmannen. Als de meerderheid van de burgers voor democratie stemt, worden alle kiesmannen van deze staat ook democratisch en vise versa. Tijdens de afgelopen verkiezingen hebben de mensen gestemd op de kandidaat met de grootste praatjes, “Hij die verandering zal brengen”: Trump.“The American Dream is dead,”, sprak Trump een aantal maanden geleden, “but I'm gonna make it bigger and better and stronger than ever before. We are going to make America great again.” Veel Amerikanen zagen ‘The American Dream’ onder hun voeten vandaan glippen en brachten hun stem uit naar iemand die daar iets aan zou kunnen doen. Al zijn bagatelliserende opmerkingen over vrouwen, zwarten en latino's achterwegen gelaten.

Op het gebied van het kapitalisme in dit land lijkt het, zoals ik al eerder aangaf, de spuigaten uit te zijn gelopen. Het gaat hier voornamelijk over geld verdienen en succesvol zijn. Als je met iemand in gesprek raakt, gaat het als eerste over wat je beroep is, dan gaat het over waar je vandaan komt en vervolgens over wat voor dingen je allemaal in New York doet, lees: waar spendeer je je geld aan? Shoppen, eten of feesten? Dit geldt natuurlijk niet voor iedereen, maar het is een terugkerend fenomeen.

Het pijnigt me, de miljonairs in hun 1000$- suits te zien, druk bellend, haastend langs de straatarme bedelaars

Ik maak het vaker wel dan niet mee dat mensen vragen naar mijn uitgaven. Men weet niet meer wat ze met hun geld aan moeten, en anderen worden wanhopig omdat ze niet weten waar het geld te kunnen vinden. Het, pijnigt me, de miljonairs in hun 1000$ suits te zien, druk bellend, haastend langs de straatarme bedelaars, die wellicht zelf ooit ook rijk en haastig waren, maar door een verkeerde belegging op straat zijn beland.

Bescheidenheid

Wat doet dat individualisme met mij? In mijn opvoeding was bescheidenheid een belangrijke waarde, “Bescheidenheid siert de mens”, zei mijn moeder dan. Deze calvinistische uitspraak heeft mij altijd verwonderd. Is het waar, of doe je jezelf hiermee tekort? Ik heb er een handje van om mijn eigen kwaliteiten te bagataliseren. En dit valt mij sterk op sinds ik in New York ben.

Als ik niet alles vertel over hetgeen dat ik in mijn leven gedaan heb, waarin ik geïnteresseerd ben, of dat wat ik allemaal al wel heb geleerd in mijn leven, dan zal niemand er vanuit gaan dat ik menigeen al heb gezien en heb geleerd. Als ik zwijg dan zal men mij aanzien voor een onervaren student, aan het begin van haar ontdekkingsreis. Ik probeer mij op dit moment aan te passen aan de manier van efficiënt werken van Noord Amerika.

Er is hier een hoge mate van operationele efficiëntie, maar op het gebied van besluitvorming ben ik het nemen van beslissingen en het handelen anders gewend. Men vergadert hier uren dan wel niet dagen over hetzelfde onderwerp. Het voelt alsof men bang is iets over het hoofd te zien, of om fouten te maken als het niet allemaal zes keer besproken wordt.

Foto: Unsplash, Vlad Hilitanu

Positief, negatief

Ik ben erg onder de indruk van wat deze stad doet met mensen alom. Zowel positief als negatief. Positief: men heeft hier kansen en benut deze ook. Het lijkt wel alsof overal om je heen, iedere dag weer nieuwe ideeën worden uitgevoerd. Men heeft ambities en werkt keihard om deze te verwezenlijken. Negatief echter: men vergeet haast waarom ze zo hard werken. Misschien ben ik te idealistisch en te naïef en kom ik uit een welvarend nest, maar ik heb het idee dat zo hard werken mensen niet gelukkig maakt. Aan het begin van mijn stage tijd in New York, was ik erg gefrustreerd omdat ik de werkattitude hier niet begreep.

Nu begrijp ik dit beter en kan ik een groot deel van mijn frustratie verklaren aan de hand van mijn afkomst. Ik ben geboren op een plek in de wereld, waar alles allemaal anders is en de mensen allemaal anders zijn dan de mensen hier. Mijn omgeving heeft mij gevormd tot wie ik ben en de persoon die daaruit voort is gekomen is er een die zich niet volledig kan schikken naar alles dat zich hier afspeelt.

Is er een juiste manier voor een mens om zich in te schikken in een vreemde cultuur?

Juiste manier

Als laatste een vraag. Is er een juiste manier voor een mens om zich in te schikken in een vreemde cultuur? Moet een mens zich aanpassen en proberen om zichzelf eenzelfde gebruiken aan te leren en zo ook te spreken zoals de anderen? Moet een mens zijn tanden zetten in een hamburger in plaats van een haring en wennen aan wolkenkrabbers in plaats van grachtenpanden? Of moet een mens juist dicht bij de eigen cultuur blijven en de vreemde cultuur observeren - lunchbox in de hand op een bankje in Central Park?

Verhalen uit het buitenland